ÇİM HASTALIKLARI VE ZARARLILARI
Çimlerdeki hastalıklar gözle görülmesi zor, küçük bakteri ve mantarsal (fungus) kaynaklıdır. Genellikle, hastalığı önceden tanımak güçtür. Ancak, tahribat biçimi ile ortaya çıkar ve kendini belli eder.
Hastalıklar genellikle çim alanını hazırlama sırasında toprak kusuru, drenaj yetersizliği ve özellikle sulama, gübreleme, biçme ve atıkların temizlenmesinde görülen bakım aksaklıklarından kaynaklanır. Hastalanan çimi, eski haline getirme çabaları çoğu zaman başarısız sonuçlar verir. Bu yüzden, hastalığın olası nedenlerini ortadan kaldırmak en doğru yoldur.
Bunun için;
1) Başta yetişme ortamına uygunluk ilkesi dikkate alınarak, çim bitkisinin doğal yada kültivarlarının seçimleri doğru yapılmış olmalıdır.
2) Çim bapımında; yer, toprak hazırlığı, drenaj gibi temel işlemler uygun ve noksansız yerine getirilmiş olmalıdır.
3) Bakım işleri yerinde, zamanında ve gerekli olan ölçülerde yapılmalıdır.
Bunun için aşağıda önemli noktalar belirtilmiştir:
a) Bakım işlerinde hastalıklara karşı en etkili önlem biçim işi ile ilgilidir. Çimin zamanında, uygun yükseklikte ve örselenmeden biçilmesi ve ayrıca, diğer temizleme artıklarının alandan uzaklaştırılması, başta hastalıklar olmak üzere diğer zararlıların gelişme ve yerleşimlerine engel olacaktır. Bilindiği gibi, türün özelliğine göre, biçme yükseklikleri 1.5-2 cm’ den 5-7 cm’e kadar değişmektedir.
b) Gübrelemenin azı, çoğu ve zamanlaması hastalıklara karşı bitkiyi duyarlı kılar. Örneğin, soğuk iklim bitkilerine ilkbahar sonunda ya da bu bitkiler için gelişmenin yavaşladığı yazın, gübre verilirse “Yaprak beneği” ve “Yaz lekesi” hastalıkları çok daha uygun ortam bulur. Bitkinin normal gelişme ve büyüme periyodu dikkate alınarak gübre verilmesi bu durumlara göre ayarlanır.
Çim, rastgele değil gerektiği zaman sulanır. Çim alanı nemli olmalı, fakat ıslak tutulmamalıdır. Az az değil, bir kerede ve doygunca sulanmalıdır. Drenaj sorunu mutlaka önlenmelidir.
Çimlerde Sık Görülen Hastalıklar ve Önlemler
Çim alanları için daha çok, mantari (fungus) hastalıklar sorun olmaktadır. Bunlardan “Dip çürümesi-Damping off’ denen hastalık çimin gelişme döneminde çim fidelerinde görülür. Diğer hastalıklar genellikle gelişme ve büyümesini tamamlamış çimlerde ortaya çıkar. Sebep oldukları mantarlara göre adlandırılan bu hastalıklardan sık görülen belli başlıları “Fusarium lekesi” “Corticium”, “Ophiobulus lekesi” ve “Sclerotinia beneği (Dollar spot)” ve benzerleridir.
Ayrıca, parazit olmayan ve çim bitkisinden ziyade çim alanında etkenliği olan “Cadı yada Cin halkası-Fairy ring” den de söz edilebilir.
Dip Çürümesi (Damping off)
Bitki üzerinde sararma, küçük bronz lekelerle kendini belli eden ve fide sapının dipten çürüyerek kopması ve kurumayla sonuçlanan bu hastalığa birçok toprak mantarı (fungus) sebep olmakla beraber, en çok görülen Pythium ve Cladochytrium türleridir. Hastalığa yakalanan bitki kesilmiş gibi koparak düşer. Renk atması görülen fidenin elle yoklanmasıyla sap çürümesi derhal kendini belli eder. Kapalı, bulutlu havalarda ağır sulama hastalığa çağrı yapar.
Önlem
– Kültürel olarak, bakım işlerine dikkat etmeli; pH nötr olmalı, ağır ve aşırı sulamadan kaçınmalı, toprak süzek olmalıdır.
– Kimyasal mücadele için de Anilazine, Benomyl, Chlorothalonil, Fenarimoi, Iprodione, Thiophanates, Triadimefon ve civalı fungisitler kullanılabilir.
Fusarium lekesi, Fusarium çürüğü (Snow mould; Fusarium patch)
Çim alanında en çok görülen bu hastalığa Fusarium nivale sebep olmaktadır. Hastalık en fazla nemli sıcak sonbaharda, kışın ve bazen de ilkbaharda ortaya çıkar. Çim üzerindeki karların çiğnendikten sonra erimesiyle hastalık belirmektedir. Bu yüzden hastalığa “Kar küfü (Snow mould)” de denmektedir (Pycraft, 1980).
Hastalık, başlangıçta bitki üzerinde ve yapraklarda pamuksu bir oluşumla başlar, sonra sarımsı ve kahverengi lekelere döner ve gittikçe 3-20 cm çapında daireler oluşturarak yayılır. Nemli havalarda mantar (fungus) etkisini arttırarak keçeleşmiş beyaz ya da soluk pembe renge bürünür ve bitkinin küçük gruplar halinde ölümüne neden olur. Fazla azotlu gübre kullanımı nem ve havasızlık hastalığı teşvik eder.
Çim bitkilerinden Poa, Lolium ve Festuca rubra hastalığa karşı daha hassastır. Bu yüzdende, Festuca rubra için kültürel önlemlere dikkat edilmelidir.
Önlem
– Şiddetli bir gelişim gösteren hastalığı durdurmak kolay olmamakla beraber; Benomyl, Thiabendazole, Thiophanatemetyl ya da Quintozene içerikli fungisitlerle kontrol sağlanabilir. Hastalığın seyri ve şiddetine göre, karışım ve kullanma oranı ve uygulama, ilaç üreten firmaların kullanış önerilerinde belirtilen şekilde yapılmalıdır.
Hastalığın ilk belirtilerinde ve hafif şiddetle seyretmesi halinde, m² ’ye 6-7 gr Demir sülfat’ın 2 lt sudaki eriyiği kullanılmalıdır. Uygulama için sonbahar en uygun mevsim olup, hastalığın faaliyet durumuna göre aylık olarak tekrarlanır.
Ayrıca, Calomel, Corrosif sublime (Perchloride) ve organik civa bileşikleri gibi fungusitlerle, çok daha ucuz ve basit Malaşit yeşili ve Bordo karışımı boyalar da etkili maddeler arasında yer alır (Dawson, 1963).
Kültürel olarak da aşağıdaki önerilere dikkat edilmelidir:
1) Havalandırma ve drenaj iyi ve düzenli olmalıdır.
2) Yaz sonu ve sonbaharda fazla azotlu gübre verilmemelidir.
3) Çimenlik temiz tutulmalı ve atıklar alandan uzaklaştırılmalıdır.
4) Mümkün olduğu kadar çimde gölgelenmelere engel olunmalıdır.
Ophiobulus lekesi (Ophiobulus patch, Take-all patch)
Daha çok, spor alanlarında görülen ve çimin saman sarısı ya da daha koyu renge bürünmesine yol açan, Ophiobulus graminis var. avenae’nın sebep olduğu bir hastalıktır.
Hastalık daha çok, deniz ikliminde yaz sonu ve sonbaharda çıkar. Toprağın nemliliği ve baz ortamı hastalık için uygun ortamlardır.
Agrostis türleri hastalığa duyarlı; Festuca türleri, Poa pratensis, Lolium perenne daha dirençlidir.
Önlem
– İlkbaharda Amonyum sülfat gübresi verilir ve sonbaharda toprak kireçlenirse önlem için en uygun işlem yapılmış olur. Hastalık ilerlemişse, hastalığın kontrol güçlüğü vardır. Bu durumlarda, küçük lekelerin görüldüğü yerlerdeki çimler kaldırılır ve yeniden çim yapılır. Hastalık alanı büyükse, civalı fungisitler uygulanır ve yine bu yerlerin çimleri Amonyum sülfatlı gübre verilerek ortamın hafif asitli olması sağlanır. Her 100 m² alan için, 1 kg etkili madde yeterli olabilir.
Sclerotinia beneği (Dollar spot)
Sclerotinia homeocarpa’nın sebep olduğu hastalığın ilk dönemleri Corticium ile karıştırılabilir. Hastalığa yakalanan çimde 3-5 cm çapında saman renkli soluk benekler belirir. Sonra bu benekler gayri muntazam bir leke grubu oluşturur. Başlangıçtaki yuvarlak lekeleri Amerikalılar madeni gümüş dolara benzettiği için hastalığa “Dolar beneği-Dollar spot” da denmektedir. Hastalığın tanısı (teşhisi) oldukça güç olup deneyim gerektirir.
Festuca rubra (özellikle, sahil orijinli yumaklar) hastalığa çok duyarlıdır. Agrostis, Cynodon dactylon, Lolium perenne, Poa pratensislerde de hastalık etkin olabilmektedir. Hastalık ilkbahar ve sonbaharda sıcak nemli ve soğuk geceleri takip eden günlerde sıkça ortaya çıkar.
Önlem
– Organik ve inorganik civalı fungisitler ve özellikle cadmium karışımlı ilaçlama (% 5 Cadmium carbonat, % 60 Folpet, % 10 Thiram) etkili olmaktadır. Ayrıca, Anilazine, Benomyl, Chlo-rothalonil, Fenarimol, Thriophanates ve Triadimefon içerikli fungisitler kullanılabilir. Kültürel önlem olarak da duyarlı çim bitkileri yerine hastalığa dirençli kültivarlar seçilmelidir.
Mantar halkaları (Fairy rings)
Mantar halkaları, diğer mantarsal dediğimiz hastalıklardan farklı olup, içlerinde yenebilen gerçek şapkalı mantarlar (champion) tarafından oluşturulur. Olay, mantar miçellerinin topraktaki organik artıklar üzerinde tutunmasıyla başlar, dairesel halkalar çizerek gelişir. Halkanın çevresinde çimler solgun bir renk alır ya da ölür. Halka yapan mantarlar Lycoperdon, Psalliota, Agaricus, Basi-diomycete ve Marasmius grupları başta olmak üzere, 50 kadar mantar türü saptanmıştır (Dawson, 1963; Ortho, 1985).
Mantarlar çimler için parazit konumunda değildir. Sadece, ortamı bozdukları için zararlıdır. Miçel ağı su sızdırmadığı için bitki çoğunlukla kuraklıkla karşı karşıyadır. Çoğu kez, halkanın içinde ve dışındaki çimler normal gelişimlerini sürdürebilir. Ancak, çim alanın görünümü bozulduğu gibi, miçellerin faaliyet gösterdiği yerler çıplaklaşır. Çünkü, yoğun miçel ağı toprağın havalanmasını ve su geçirgenliğini engeller.
Bu olayın çok tipik ve büyük bir örneği; Kırklareli, Üsküp Şaraphane otlağında görülmüş ve halka 50-60 cm genişliğinde miçel çemberi ile 7-8 metrede bir daire oluşturduğu saptanmıştır.
Önlem
– Mantar miçellerini yok etmek kolay değildir. Mekanik yolla sökülüp atılamaz, yeniden ürerler. Kesin olmamakla beraber, fungisitlerle mücadele daha etkili olmaktadır. Kesin sonuç elde etmek için, miçellerin faaliyet gösterdiği yerlerdeki çimlerin toprağıyla kaldırılıp uzaklaştırılması ve bu yerlerin ilaçlandıktan sonra çimle yenilenmesi gerekir. İşlem uğraştırıcı ve güç olmakla beraber güvenli bir yoldur.
Kahverenkli leke (Brown Patch)
Yüksek sıcaklık (20°-30° C) ve nemin fazla olduğu yaz aylarında (Temmuz-Ağustos) ortaya çıkan hastalık, çim bitkisinin yaprak ve sap kısmında etkinliğini sürdürerek bitkiyi kurutur. Kuruyan kısımlar çim alanda geniş çapta, 1 m ve daha fazla, gayri muntazam yuvarlakça grimsi kahverenkli lekeler oluşturur. Lekelerin kenarları fazlasıyla su emer ve bu kısımlar koyu yeşil bir renkle lekeyi çevrelemiş bir görünüm alır.
Hastalık Agrostis, Festuca, Lolium ve özellikle Cynodon dactylon ve diğer sıcak iklim bitkilerinde görülür. Poa pratensis buna karşı dayanıklıdır.
Önlem
-Kültürel olarak, aşırı azotlu gübreden kaçınılmalı, çim alanda gölge azaltılmalı, çim temiz tutulmalı ve gerektiğinde bol ve derince sulanmalıdır. Kimyasal ilaç mücadelesinde, Anilazine, Benomyl, Chlorothalonil, Fenarimol, Iprodione, Thiopha-nates ve Triadimefon içerikli fungisitler kullanılabilir.
Pas (Rust)
Adına uygun olarak, hastalıklı çimler pas renkli bir görünüme bürünür. Hastalığa neden olan toz halindeki sporlar dairemsi ya da uzunlamasına yaprak ayasında grup oluşturur. Çim alanlarından ziyade hastalık tohum elde etmek amacıyla yetiştirilen çim bitkileri için söz konusu olmaktadır.
Nemli havalarda ve normal sıcaklıkta, çim alanda çiğle birlikte 10-12 saat içinde sporlar gelişerek hastalık ortaya çıkar. Çimin büyümesini duraksatan herhangi bir etken hastalığı teşvik eder.
Poa pratensis ve Lolium perenne başta olmak üzere diğer bütün çimler az çok hastalıktan etkilenir. Hastalığa dirençli kültivarlar geliştirilmiştir.
Önlem
– Azotlu gübreler ve sulama ile çim hızla büyütülmeli ve her 4-5 günde biçilmelidir. Hastalık ciddi bir durum yaratmıyorsa fungisitlerin kullanılması önerilmez. Aksi halde; Avilazine, Maneb, Chlorothalonil, Cycloheximide ya da Triadimefon kullanılabilir.
Külleme – Mildiyö küfü (Powdery Mildew)
Yaprak ayasında grimsi beyaz küflenmiş gibi lekelerle hastalık belirir, gittikçe alttaki yaprakları tamamen sarar. Çoğunlukla, gölgedeki çimlerde görülür. Diğer bir neden, bitkinin hava sirkülasyonunun yetersizliğidir.
Cynodon dactyolon, Poa pratensis hastalığa duyarlıdır. Poa pratensis’in ’BIRKA’, ’GLADE’ ve ’NUGGET kültivarları dirençlidir.
Önlem
– Çim alanda gölgeden kaçınmalı, aşın sulama ve gübreleme yapılmamalı, ortam havadar ve temiz tutulmalıdır. Kimyasal mücadele için, Benomyl, Cycloheximide ve Triadimefon içerikli fungisitler kullanılabilir.
Pythium uçuğu; Pythium beyazı (Pythium blight) Çökerten
Fusarium,Phythium ve Rhizoctonia gibi mantarların neden olduğu çökerten, hava sıcaklığının 20°C olduğu geç ilkbahar ve yaz aylarında meydana çıkar. Yeni yapılan çimenliklerde çok görülür. Hastalık 5-10 cm’den 1 m çap genişliğinde, soluklaşmış pamuk yığını gibi ya da yağ lekeleri biçiminde yayılır. Hastalıklı alanlar, üzerinde beyazımsı mantar (fungus) olan kararmış yaprak ayalarıyla çevrilmiştir.
Hastalık yüksek sıcak ve aşırı nemli havalarda çıkar ve çoğalır, kuru havalarda duraklar.
Cynodon, Agrostis, Poa, Lolium hastalığa duyarlı çimlerdir.
Önlem
– Sıcak havalarda fazla sulamadan ve aşırı gübreden kaçınılmalıdır. Olası hastalığa karşı, ekimler sonbaharda ve gecikmeli olarak yapılmalıdır. Kötü drenajın ortadan kaldırılması gerekir.
– Chloroneb, Etridiazole, Metalaxyl ya da Propamocarb hastalık ilk çıktığında uygulanabilir.
Yaprak beneği (Leaf spot; Melting out)
Hastalık yapraklar boyunca, yuvarlak, yanık lekeleri görünümünde kenarları pembemsi siyah, ortası kahverengimsi saman renkli benekler halinde ortaya çıkar. Cynodon dactylon, Poa pratensis, Festuca hastalığa en fazla yakalanan bitkilerdir.
Hastalık, 10° ile 20°C arası sıcaklıkta ve nemli ortamda ilkbahardan sonbahar ortalarına kadar faaliyetini sürdürür. Çok kısa biçilmiş ve gölge yerlerdeki çimler daha sık ve öncelikle hastalığa yakalanırlar.
Kültürel önlem olarak, çim alanda gölge yerler azaltılmalı, toprağın havalandırma ve süzerliği düzenli olmalıdır. Ayrıca bitkilerin biçme yüksekliklerine dikkat edilmelidir. Hastalığa duyarlı olmayan kültivarlar seçilmelidir. Örneğin; Poa pratensis’in ’DELTA’ ’KENBLUE’ ve ’PARK’ kültivarları çok duyarlı, diğer kültivarlar daha dirençlidir.
Fungisit ile önlemde Anilazine, Çaptan, Chlorothalonil, Cycloheximide, Iprodione ve Mancozeb içerikli olanların uygulaması önerilir.
Yosunlar
Özellikle rutubetli ve gölge alanlarda, ağaç diplerinde yosun ve liken problemi çok görülür. Yosunlu sahadaki çimler ölür ve yazın kellikler oluşur. Buralar güzelce kazınır
ve yeni çim ekilebilir. Veya yosun ilacı tatbik edilir.
-Ceratodon purpureus
Hypnum cupressiforme
Polytrichum commune
Yosun genellikle, çimlerin seyrek olduğu yerlerde, sığ topraklarda ve gölgeliklerde görülür. Yosun sporlarla çok kolay üreyebilmekte ve özellikle, asitli ve fakir topraklara yerleşebilmektedir.
Çim alanlarında birçok yosun türü görülmekle beraber, en çok rastlananlar Ceratodon purpureus, Hypnum cupressiforme ve Polytrichum commune’dir.
Önlem
– Mekanik yolla ya da asitlilik ve fakirlik gibi ortam koşullarını değiştirerek yosunları alandan uzaklaştırmakla başarılı olunamazsa, kimyasal yola başvurulur. Uygulamalar kuru havalarda, gereğine göre tekrarlanarak yapılır.
Alg ve Likenler
Çim alanda Algler koyu alanlar halinde, genellikle toprağın havasız, sıkışık ve aşırı ıslak yerlerinde ortaya çıkar. Genellikle mavimsi yeşil renkte “Nostoc” tipine rastlanır. Alg ve mantar ortak yaşamı olan Liken çimin fakir ve asitli ortamlarında çimler arasında ortaya çıkar. Kahverenkli Peltigera canina türü çim alanlarda sık görülür.
BAL MANTARI (Honey fungus)
Çok sık görülmez ama öldürücüdür. Çim sahada çok düzgün daire şeklinde bir alan meydana getirecek şekilde bej rengi mantarlar çıkar. Bu halkanın çevrelediği sahanın çimleri tamamen ölür. Sebebi çim ekilmeden önce toprağın derinlerinde çürümüş veya çürümekte olan ağaç kökleri ve dalları, inşaat artık ve molozlarının bırakılmasıdır. Bu sahalar derince kazılarak bütün artıklar temizlenir. Taze toprak ile yeniden çim ekilir.
KARINCA
Özellikle yeni çim ekildiğinde çok zarar verir. Yetişkin sahalarda da görülür. Sağlıklı ve huzurlu bir çim alanı için karınca mücadelesi yapılmalıdır
UYARI!!! Burada yazan ilaçlar tavsiye niteliğindedir. Eğer bitkilerinizde hastalık gözlemlediyseniz lütfen burada yazan ilaçları bitkilerinize direkt uygulamadan önce uzman kişilere danışınız.
